مشخصات کتاب(۳)

نام کتاب: سرچشمه ضرب المثل های بختیاری

نویسنده: رضا حیدری پِبدَنی

محل نشر: قم

نام ناشر: حضرت عباس

سال نشر: ۱۳۸۶

  کتاب سرچشمه ضرب‌المثل‌های بختیاری از جمله کتاب‌‌هایی است که در زمینه ادبیات عامیانه بختیاری و با رویکردی ویژه به ضرب‌المثل‌ها توسط رضا حیدری پِبدَنی(متولد۱۳۴۶در شهرستان کوهرنگ) با تلاش و کوشش چندین ساله‌اش، گردآوری شده و انتشارات حضرت عباس قم آن را با قطع وزیری در سال ۱۳۸۶ – با قیمت ۴۵۰۰ تومان- به چاپ رسانده است. این کتاب در ۴۴۰صفحه و  شامل یک مقدمه و سه فصل با موضوعات مجزا است. در فصل اول نویسنده در یک صفحه شرح مختصری درباره ایل بختیاری آورده است و پس از آن عنوان اصلی مطالب را «میر نوروز بختیاری»- یکی از شاعران گمنام بختیاری که در ۳۶۰ سال پیش و در زمان خلیل‌خان بختیاری زندگی می‌کرده است- اختصاص داده است. نویسنده پس از شرح حال کوتاهی از این شاعر بختیاری، نمونه‌ای از اشعار زیبا و پر معنا - با گویش بختیاری و حرکت گذاری واژگان محلی و معنی آنها در پاورقی- از وی آورده است. حیدری در پایان این فصل به چند شاعر نامی بختیاری و نمونه‌ای از ابیات آنها اشاره کرده است از جمله :«محمد کاظم فرهادی بابادی» متخلص به  فانی از کوهرنگ؛ «داراب افسر بختیاری»؛ «مُلا زلفعلی کُرانی». او همچنین مطالبی را درباره توصیف منطقه «پِبدِه» - که در ۴۰کیلومتری شهرستان لالی  مسجد سلیمان قرار دارد- آورده و در نهایت این فصل را با نوشتن ترانه‌ محلی و عامیانه معروفِ «دی بلال» به پایان رسانده است.

فصل دوم این کتاب - که بسیار کوتاه است-   حکایتی درباره «قضا و قدر» با نام محلی «تیگ و تیگ نِوشت»(پیشانی و پیشانی نوشته) آورده است. فصل سوم کتاب که بیشترین حجم کتاب به اختصاص داده شده است ضرب‌المثل‌های رایج بختیاری همراه با الفبای انگلیسی، برای سهولت در تلفظ واژگان لُری بختیاری با معنی  فارسی هر مثل آورده است.

نویسنده در این فصل نهصد وهفت ۹۰۷مثل بختیاری - که به طور شفاهی که هم اکنون نیز در بین مردم این قوم رواج دارد - را به ترتیب شماره، بدون در نظر گرفتن ترتیب حروف الفبا، آورده است. او در ابتدا مثلی را به گویش بختیاری و نوشتن تلفظ آن به الفبای انگلیسی با معنی روان فارسی آورده، سپس به ریشه یابی و سرچشمه و منشا‌ برخی از مثل‌ها پرداخته است و در کل  مفهوم  و کنایات و کاربرد هر مثل را آورده است. این کتاب  پر محتوا در کنار سایر کارهای ارزشمندی که  نویسندگان بختیاری درباره ضرب‌المثل‌های بختیاری از سال   ۱۳۴۳ با چاپ کتاب ضرب‌المثل‌های بختیاری اثر بهرام داوری تا کنون - به ویژه کتاب امثال و حکم بختیاری اثر ارزشمند دکتر عباس قنبری عدیوی- نوشته‌اند، بسیار مفید و حائز اهمیت است و باز هم جای تحقیق و پژوهش دارد؛ چرا که بن‌مایه‌ها و ریشه‌های فرهنگ مردمان این دیار بسیار کهن و ارزشمند است، فرهنگی که برآمده از هزاره‌های پر فراز و نشیب تاریخ و ادبیات این قوم در طی سالیان سال است که به  صورت شفاهی به امروز رسیده . این ضرب‌المثل‌ها در واقع چکیده و عصاره‌ اندیشه‌ها و نگرش‌های مردم بختیاری در طول زندگی آنان از گذشته تا کنون است، بنابراین ثبت و ضبط و مطالعه این مثل‌ها خود یکی از بهترین کلیدهای راه‌یابی به فرهنگ و ادبیات شفایی مردم بختیاری است. مطالعه  و دقت در نوع مثل‌ها و نقد این کتاب و ارائه پیشنهادات و نظرات سازنده  برای چاپ‌های بعدی کتاب، به علاقه‌مندان ادبیات عامه بختیاری توصیه می شود. پاینده باشید.